Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ

Ο σημερινός ναός του Προφήτη Ηλία είναι κτίσμα των αρχών του 19^ου αιώνα (1810). Κτίστηκε επάνω στα ερείπια παλιότερης εκκλησίας (αρχές του 17^ου αιώνα), ο οποίος είχε καταρρεύσει λόγω σεισμού (1759-1762).

Το 1821, με την συμμετοχή του χωριού στην επανάσταση της Χαλκιδικής, εναντίον της Τουρκικής σκλαβιάς, κάηκε μαζί με το υπόλοιπό χωριό και η καινούργια τότε εκκλησία η οποία κατέρρευσε κατά το μεγαλύτερο μέρος της. Από την καταστροφή διασώθηκαν οι τρεις από τους εξωτερικούς τοίχους, ελάχιστα ιερά σκεύη και βιβλία και η θαυματουργή εικόνα του τέμπλου “Η Παναγία η οδηγήτρια” που σώζεται μέχρι σήμερα.

Η νέα εκκλησία (που υπάρχει μέχρι σήμερα) κτίστηκε, πάνω στα ερείπια της παλαιάς, το 1835. Οι τεχνίτες που την κατασκεύασαν κατάγονταν από τη Δυτική Μακεδονία και συγκεκριμένα από την περιοχή της Κοζάνης. Η εκκλησία έχει μήκος 26 μέτρα και πλάτος 16 μέτρα. Είναι ρυθμού βασιλικής με τρία κλύτη και ξύλινη σαμαρωτή-δίρριχτη στέγη. Οι εργασίες ανακατασκευής διήρκησαν περίπου 200 ημέρες (23 Μαρτίου – τέλος Οκτωβρίου) και χρειάστηκαν πάνω από 1650 ημερομίσθια τεχνιτών και εργατών. Σε τουλάχιστον τρία σημεία των διασωθέντων τοίχων υπάρχει χαραγμένη η χρονολογία 1810, ενώ σε άλλα δυο η χρονολογία 1835 που άρχισε η ανακαίνιση. Για την κάλυψη των μεγάλων οικονομικών απαιτήσεων ενός τόσο μεγάλου έργου, ειδικά μετά την καταστροφή των Πετροκεράσων το 1821, οι κάτοικοι δανείστηκαν χρήματα (με ομολογίες) από εύπορους Τούρκους και Έλληνες που κατοικούσαν στο Ζαγκλιβέρι. Από την αρχική κατασκευή του ναού έως σήμερα, έγιναν αρκετές εργασίες ανακαίνισης κυρίως στο εσωτερικό του (παράθυρα, νάρθηκας, καφασωτά, κλπ) χωρίς όμως να επηρεαστεί αρχική του αρχιτεκτονική.

Οι εικόνες του που βρίσκονται στο ναό, κυρίως οι μεγάλες του τέμπλου, είναι έργα πολύ γνωστών συντεχνιών αγιογράφων που κατάγονταν από την Γαλάτιστα και κυρίως από την Κολακιά. Αγιογραφήθηκαν μεταξύ του 1840 και 1865. Ξεχωριστή είναι η εικόνα της Παναγίας που βρίσκεται στο τέμπλο του ναού. Επονομάζεται και ως “Παναγία με τις μαχαιριές” από τα σημάδια που έγιναν από τα ξίφη των Τούρκων κατά την καταστροφή του χωριού. Σώθηκε από τα χέρια τους κατά τρόπο “θαυματουργικό”, όπως πολύ χαρακτηριστικά σημειώνεται στη βάση της εικόνας, από τους κατοίκους του χωριού.

Άμεσα συνδεδεμένο με την ιστορία του ναού, είναι και το Παρεκκλήσι των Αγίων τεσσαράκοντα Μαρτύρων, που βρίσκεται προσκολλημένο στον βόρειο τοίχο του. Ο σημερινός ναΐσκος είναι κτίσμα του 1810, ανακαινισμένος το 1835 μαζί με τον κεντρικό ναό. Αφιερώθηκε στου Άγιους Τεσσαράκοντα, που είναι προστάτες της μονής Ξηροποτάμου, λόγω των σχέσεων που αναπτύχτηκαν με το μοναστήρι μετά την σωτηρία του χωριού με την έλευση του Τιμίου Σταυρού. Για αρκετά χρόνια (1822-1835) το παρεκκλήσι κάλυπτε τις λειτουργικές ανάγκες της μικρής τότε ενορίας, που προέκυψε μετά τον αφανισμό του χωριού από τους Τούρκους. Μετά το 1835, στο παρεκκλήσι τελείται θεία λειτουργία μόνο κατά την ημέρα της μνήμης των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων στις 9 Μαρτίου κάθε χρόνο, παραμένει δε ασφαλές τεκμήριο των πολύ ισχυρών σχέσεων που υπάρχουν εδώ και δυόμισι αιώνες μεταξύ του χωριού και της Μονής Ξηροποτάμου.

 

ΤΑ ΕΞΩΚΛΗΣΙΑ ΤΩΝ ΠΕΤΡΟΚΕΡΑΣΩΝ

Χαρακτηριστικό δείγμα και έκφραση της θρησκευτικής ευλάβειας των Πετροκερασιωτών είναι η ύπαρξη και λειτουργία έξι μεγάλων εξωκλησιών όπως και περίπου είκοσι Προσκυνηταρίων (εικονοστασίων), που είναι κατάσπαρτα και ασύμμετρα τοποθετημένα σε όλη την περιοχή γύρω από το χωριό.

Από τα μεγάλα εξωκλήσια, τα πέντε είναι παλαιά: της Παναγίας, του Αγίου Αθανασίου, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Χριστόφορου και του Αγίου Γεωργίου, ενώ το έκτο του Προφήτη Ηλία κτίσθηκε την τελευταία πενταετία του περασμένου αιώνα. Όλα είναι πνιγμένα στο πράσινο και πλαισιώνονται από πλούσια αιωνόβια βλάστηση που αποτελείται από δρύες και σκληρόξυλες κρανιές.

Η ακριβής χρονολογίες ανέγερσης τους δεν είναι γνωστές. Κατά πάσα πιθανότητα, η πρώτη θεμελίωση τους συμπίπτει με την μεταστέγαση του χωριού, από την τοποθεσία της Παλιόχωρας που βρισκόταν αρχικά, γύρω στα τέλη του 16^ου αιώνα. Από τότε ανακαινίστηκαν πολλές φορές με αποτέλεσμα να χάσουν την παλαιά – αρχική τους μορφή.

Παλαιότερα, εκτός από τις ημέρες των πανηγύρεων τους, στις οποίες μετά το τέλος των λατρευτικών Ακολουθιών γινόταν πανηγύρι με χορούς και ολοήμερο γλέντι, τα εξωκλήσια χρησίμευαν και ως τόποι καταφυγής την ώρα της βροχής για πάρα πολλούς χωριανούς που κατά τους θερινούς κυρίως μήνες βρίσκονταν, σχεδόν κάθε μέρα στα γύρω χωράφια.  

 

Τα ιστορικά στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο του Γεωργίου Κουκλιάτη: “Ο Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία Πετροκεράσων Θεσσαλονίκης, 1810-2010 και τα Εξωκκλήσια του χωριού.

 

Έκδοση: Ιερός Ναός Προφήτη Ηλία Πετροκεράσων

Θεσσαλονίκη 2010